Epidemiologia i patofizjologia
Oponiak to guz mózgu, który tworzy się z komórek nabłonkowych pajęczynówki. Jego nazwa łacińska to meningioma. Oponiak stanowi około 20 % nowotworów mózgu u osób dorosłych, a u dzieci to około 4,5 % przypadków. Oponiak, znany również jako guz oponowy, jest zwykle wolno rosnącym guzem.
Większość zachorowań może wynikać z genetycznych uwarunkowań. Odnotowuje się większą zachorowalność u osób, u których zdiagnozowano genetyczną nerwiakowłókniakowatość typu 2.
Zdarza się, że oponiak pojawia się u pacjentów, którzy w młodym wieku poddani byli radioterapii na ośrodkowy układ nerwowy, w takich przypadkach oponiak pojawia się bez względu na wiek i płeć. Według niektórych opinii i badań oponiak pojawia się częściej u kobiet, które przez dłuższy czas przyjmują hormony sterydowe.
Objawy kliniczne i rozpoznanie kliniczne
W większości przypadków oponiak jest nowotworem o łagodnym przebiegu. Objawy zależą od lokalizacji i powstają w wyniku ucisku guza na pobliską tkankę. Wiele przypadków nigdy nie daje objawów.
Pierwszym objawem, który może sugerować pojawienie się guza jest: pojawienie się ogniskowych objawów neurologicznych, napadów padaczkowych czy zwiększanie się ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Podwyższone ciśnienie może powodować:
- zaburzenia świadomości, które mogą zacząć się delikatnym ćmieniem, a w zaawansowanym stadium pojawia się nawet śpiączka
- narastające bóle głowy, pojawiające się najczęściej nad ranem i mają charakter rozsadzania
- inne objawy to: nudności, wymioty, zwolnienie czynności serca, tarcza zastoinowa, napady padaczki.
Objawy, które mogą sugerować, że w głowie rozwija się oponiak to przede wszystkim charakterystyczne bóle głowy i ataki padaczki. Oponiak może również powodować objawy, które są przypisane konkretnej części mózgu i tak przy ucisku guza może dojść do niedowładu, zaburzeń mowy, zaburzeń pamięci i koncentracji, mogą pojawić się też problemy z czuciem i sprawnością ruchową.
Przy nieustających i długo utrzymujących się specyficznych bólach głowy, które nie dają się wyciszyć lekami przeciwbólowymi, należy udać się niezwłocznie do lekarza, ponieważ zawsze jest to niepokojący objaw. Oponiak najczęściej umiejscawia i rozwija się wewnątrzczaszkowo, w większości zdiagnozowanych przypadków oponiak związany jest z oponą twardą. Często znajdują się w okolicy przystrzałkowej, a także w tylnej części czaszki. Oponiak diagnozowany jest także w okolicy kanału kręgowego.
Sposoby leczenia
- Okresowa kontrola wielkości guza (w przypadku małych, bezobjawowych guzów). Ta strategia polega na wykonywanie badań obrazowych mózgu w odstępach kilku- kilkunastu miesięcy.
- Klasyczna operacja neurochirurgiczna z otwarciem czaszki w znieczuleniu ogólnym.
- Gamma Knife – stereotaktyczna radiochirurgia nożem Gamma.
Zalety leczenia za pomocą Gamma Knife
Terapia Gamma Knife jest szczególnie wskazana jako pierwsza linia leczenia dla pacjentów z obciążeniami ogólnymi, nie wyrażającymi zgody na leczenie operacyjne oraz jako terapia uzupełniająca po częściowej lub subtotalnej resekcji guza. Terapia Gamma Knife to najbardziej zaawansowana technologicznie forma radiochirurgii stereotaktycznej, która pozwala na leczenie oponiaków bez konieczności otwierania czaszki. Dzięki znacznie mniejszej inwazyjności tej procedury unika się licznych powikłań związanych z leczeniem chirurgicznym oraz redukuje się ryzyko uszkodzenia ważnych życiowo struktur leżących w pobliżu guza.
Piśmiennictwo:
- National Institute for Health and Clinical Excellence. Improving outcomes for people with brain and other CNS tumours: the manual. Developed by the National Collaborating Centre for Cancer. Published: June 2006. http://www.nice.org.uk/nicemedia/pdf/CSG_brain_manual.pdf Accessed: September 16, 2009
- Clinical practice guideline CNS-005 Albertha Provincial CNS Tumour Team. 2009.
- Flickinger J. i wsp. Gamma-knife Radiosurgery of imaging-diagnosed intracranial meningioma. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2003;56: 801-806
- Kondziolka D, Levy EI I wsp. Long-term outcomes after meningioma radiosurgery: physician and patient perspectives. J Neurosurg 1999;91:44–50.
- Lee JY, Niranjan A, McInerney J, et al. Stereotactic Radiosurgery providing long-term tumor control of cavernous sinus meningiomas. J Neurosurg 2002;97:65–72.